Czy szkoły niepubliczne są lepszym wyborem niż placówki publiczne? Sprawdź, co to szkoła prywatna i ile kosztuje czesne. W jakiej szkole podstawowej lub ponadpodstawowej Twoje dziecko będzie się lepiej odnajdywać i która zapewni mu lepszy start? Z poniższego tekstu dowiesz się, czy warto płacić za edukację.
Szkoła niepubliczna – co to jest?
Zastanawiając się nad tym, jaka szkoła będzie najlepsza dla dziecka, należy uważnie przyjrzeć się różnym rodzajom placówek. Obecnie w systemie szkolnictwa w Polsce funkcjonują szkoły podstawowe oraz ponadpodstawowe; są one placówkami publicznymi lub niepublicznymi. W polskim systemie oświaty można spotkać się wyłącznie z nazwą „szkoły niepubliczne”, jednak w języku potocznym funkcjonują również takie określenia, jak „szkoły prywatne” czy „szkoły społeczne”.
Co to szkoły prywatne? Prowadzeniem szkół prywatnych zajmują się podmioty prywatne lub społeczne (najczęściej spółka lub osoba fizyczna), a za naukę w nich należy uiszczać opłaty w postaci czesnego.
Warto wyróżnić pewien szczególny rodzaj szkoły niepublicznej, jakim jest szkoła społeczna. To placówka, której założycielem może być np. fundacja czy stowarzyszenie. Skupia się ona nie na przynoszeniu zysków, a na rozwoju ucznia.
Zarówno szkoły prywatne, jak i społeczne są placówkami, które nie mają obowiązku przyjmowania wszystkich uczniów. Władze szkół samodzielnie tworzą zasady rekrutacji. Dyrektorzy szkół prywatnych mogą również skreślić dzieci z listy uczniów w określonych sytuacjach, które zapisane są w statutach placówek – np. wówczas, gdy rodzice nie uiszczają opłat za edukację swoich pociech.
Do 2019 roku w polskim systemie oświaty istniało pojęcie szkoły niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej. Po zmianie przepisów stały się one jednak szkołami niepublicznymi, które musiały dostosować swoją działalność do nowych regulacji.
Co to szkoła publiczna?
Szkoły publiczne to placówki, których prowadzeniem mogą zajmować się różne podmioty – zazwyczaj jest to samorząd terytorialny. Nauka w szkołach publicznych – w odróżnieniu od prywatnych – jest bezpłatna. Według polskiego systemu edukacji, który reguluje zasady funkcjonowania szkolnictwa publicznego i niepublicznego w Polsce, są to placówki powszechnie dostępne, które przyjmują wszystkich uczniów ze swojego rejonu.
W przypadku, gdy dziecko objęte obowiązkiem szkolnym nie stosuje się do zasad obowiązujących w publicznej szkole, nie może zostać skreślone z listy uczniów – dyrektor placówki może złożyć do kuratorium oświaty wniosek o przeniesienie go wraz z uzasadnieniem. Jeśli zostanie on rozpatrzony pozytywnie, kurator przenosi ucznia. Wówczas rada pedagogiczna może skonsultować swoją decyzję z samorządem uczniowskim i zatwierdzić uchwałę, która pozwoli na skreślenie dziecka z listy uczniów.
Czym się różni szkoła prywatna od publicznej?
Między placówkami niepublicznymi (szkołą społeczną i prywatną) a publicznymi występuje wiele różnic. Część z nich dotyczy ogólnych zasad ich funkcjonowania . Jak wcześniej wspomnieliśmy, są one prowadzone przez różne podmioty. Dyrektorzy placówek prywatnych i społecznych mogą stworzyć własne zasady rekrutacji, co więcej, w przeciwieństwie do władz szkół publicznych nie mają oni obowiązku przyjmowania wszystkich uczniów.
Dziecko uczęszczające do niepublicznej szkoły w określonych przypadkach może zostać skreślone z listy uczniów, tymczasem w szkole publicznej – jeśli jest ono objęte obowiązkiem szkolnym – może zostać co najwyżej przeniesione do innej placówki przez kuratora. Ponadto nauka w szkole niepublicznej jest płatna, zaś w placówce państwowej – bezpłatna.
Istotną różnicą między szkołą publiczną a niepubliczną jest także wielkość klas – w drugim ze wspomnianych rodzajów placówek są one bardziej kameralne, co wpływa na ogólną atmosferę oraz efektywność nauczania. Nauczyciele są w stanie poświęcić więcej uwagi poszczególnym uczniom, dzięki czemu mogą poznać ich zainteresowania i predyspozycje. To z kolei pozwala na prowadzenie dopasowanych do ich potrzeb zajęć dodatkowych i obowiązkowych.
Indywidualne podejście nauczycieli szkoły społecznej lub prywatnej często przyczynia się do wyników uczniów, może również pozytywnie wpływać na ich chęci do nauki i rozwijania talentów. Kadra nauczycielska wykazuje duże zaangażowanie do pracy z dziećmi. Wychowankowie niepublicznych placówek uczą się według tej samej podstawy programowej, co publicznych – to sprawia, że po skończeniu szkoły mają takie same kwalifikacje i szanse na odnalezienie się na rynku pracy.
Czy uczniowie w szkołach niepublicznych osiągają lepsze wyniki niż w publicznych?
Jednym z czynników, które decydują o wyborze szkoły dla dziecka, jest oferowany przez nią poziom edukacji. Czy gdy porównać szkoły publiczne i niepubliczne, będzie on przemawiać na korzyść tych drugich?
Wbrew powszechnemu mitowi poziom nauczania przeciętnej niepublicznej szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej uznawany jest za wysoki, co potwierdzają wyniki badań PISA i rezultaty uczniów. Opublikowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną wyniki egzaminu ósmoklasisty z 2021 roku wykazują, że z testami z języka ojczystego, matematyki i języków obcych lepiej poradzili sobie wychowankowie szkół prywatnych i społecznych. Oto mediana rezultatów:
- język polski: uczniowie szkół niepublicznych – 69 proc., szkół publicznych – 62 proc.,
- matematyka: uczniowie szkół prywatnych i społecznych – 60 proc., publicznych – 44 proc.,
- język obcy: uczniowie placówek niepublicznych – 95 proc., szkół publicznych – 73 proc.
Średnia wyników dzieci również przemawia na korzyść oświaty niepublicznej.
Warto jednak odnotować, że według przedstawionych przez CKE wyników egzaminów maturalnych 2021 wyższą zdawalność odnotowano wśród tej grupy uczniów, która kształciła się w szkołach publicznych – wynosiła ona 77,1 proc., podczas gdy u młodzieży z placówek niepublicznych było to 49,3 proc. Jak zauważają eksperci z CKE, wynika ona z faktu, że do grupy szkół niepublicznych zaliczane są również szkoły uzupełniające dla dorosłych, których uczniowie uzyskują niższe wyniki.
Szkoły niepubliczne w oczach społeczeństwa
Na przestrzeni lat zmienia się opinia o szkolnictwie niepublicznym w Polsce. Co dziś uważają rodzice? Na to pytanie odpowiada raport Marty Piekarskiej „Jak Polacy postrzegają szkoły publiczne i niepubliczne: preferencje dotyczące szkolnictwa w Polsce” z 2014 roku. Jest on oparty na wynikach ogólnopolskiego sondażu uprzedzeń z 2013 roku.
Zdaniem rodziców uczeń ma możliwość obcowania z bardziej różnorodnymi rówieśnikami w szkole publicznej (69,5 proc. głosów), uważają oni także, że to w publicznych placówkach uczniowie zawierają bardziej wartościowe znajomości (43,7 proc. głosów).
Jednocześnie 36,3 proc. rodziców uważa, że większe bezpieczeństwo zapewnia dzieciom szkoła niepubliczna (30,2 proc. wskazuje placówki publiczne), a zdaniem 37,7 proc. respondentów zajęcia w szkołach społecznych lub prywatnych prowadzone są na wyższym poziomie (o szkołach publicznych uważa tak 31,6 proc.).
Według większości rodziców wychowankowie szkół prywatnych mają możliwość lepszego rozwoju swoich zainteresowań i predyspozycji (41,7 proc. głosów na szkoły niepubliczne i 27,1 proc. na publiczne), są także lepiej traktowani (49,5 proc. głosów na placówki prywatne). Co ciekawe, zaledwie zdaniem 16,9 proc. respondentów o dobre traktowanie uczniów, w tym przestrzeganie ich praw i obowiązków, bardziej dba się w szkołach publicznych.
Z ogólnej oceny wynika, że szkoły niepubliczne są lepszym wyborem według 48 proc. respondentów, a publiczne szkoły – zdaniem 36,5 proc. ankietowanych.
Ile wynosi czesne w szkole prywatnej?
Wybór prywatnej szkoły wiąże się z koniecznością uiszczania opłat za zajęcia. Zazwyczaj jest ono podawane w skali miesięcznej, rzadziej – rocznej. Ile kosztuje nauka w szkole prywatnej?
Jak podaje Our Kids Polska, czesne w szkołach niepublicznych w Polsce może kosztować od kilku do kilkudziesięciu złotych rocznie. Jest ono zależne od różnych czynników – w największym stopniu od tego, jakie zajęcia oferuje placówka, a także od etapu edukacji ucznia. Pod uwagę bierze się również m.in. lokalizację szkoły i jej wyposażenie, liczebność klasy i liczbę pracowników (szczególnie nauczycieli).
Ważną rolę odgrywa także rodzaj wybranej placówki – czesne w szkole społecznej jest zazwyczaj niższe niż w prywatnej.
W skład opłat za nauczanie wchodzą:
- bezzwrotne wpisowe (100-1500 zł),
- ewentualne dodatkowe opłaty rekrutacyjne, za egzaminy wstępne i okres próbny,
- czesne (płatne – w zależności od szkoły – przez 10 lub 12 miesięcy w roku, wynoszące zwykle 700-3300 zł miesięcznie),
- wyżywienie (zależne od szkoły, zazwyczaj w ramach cateringu lub bufetu, czasami częściowo wliczone w czesne),
- inne opłaty (np. fundusz biblioteczny).
Szkoły prywatne: zalety
Do ich największych zalet należy fakt, że szkoły niepubliczne skupiają się na rozwoju wychowanków – dbają nie tylko o efekty nauki, ale również doskonalenie talentów i zainteresowań uczniów. Jest to możliwe między innymi ze względu na mniej liczne klasy. Niekiedy dzieci dzielone są na grupy, np. według swoich predyspozycji.
Choć w planie lekcji szkół społecznych i prywatnych znajdują się te same przedmioty, nauczyciele starają się urozmaicać je i rozszerzać, wprowadzając w ramach lekcji dodatkowe zagadnienia spoza podstawy programowej. Niektórzy z nich korzystają z indywidualnych programów i metod nauczania, np. metody Montessori.
Uczniowie zdobywają wiedzę w ramach zajęć, które często trwają dłużej niż w publicznych placówkach. Większa liczba godzin i możliwość uczestnictwa w projektach, dzięki których dzieci mają szanse na rozwój, sprawiają, że niewielu nauczycieli zadaje dzieciom dodatkowe zadania domowe.
Nauczyciele mają pod swoją opieką mniejszą liczbę wychowanków, co pozwala im nie tylko na indywidualny kontakt z każdym dzieckiem, ale również jego rodzicami, i bieżące rozwiązywanie wszelkich konfliktów. Zaangażowanie pedagogów szkolnych sprawia, że rodzice mogą liczyć na wsparcie w procesie wychowywania dzieci.
Szkoły prywatne i społeczne w ramach czesnego oferują uczniom nie tylko możliwość nauki obowiązkowych przedmiotów, lecz także liczne zajęcia dodatkowe, dopasowane do – niekiedy nietypowych – zainteresowań wychowanków placówek.
Niepodważalną zaletą szkół niepublicznych jest również fakt, że uczniowie mogą uczestniczyć w zajęciach z native speakerem, np. w języku angielskim.
Wady nauki w szkołach prywatnych
Wybór jednej z niepublicznych placówek dla dziecka ma też pewne wady. Choć szkoły te cieszą się często dobrą renomą, często potrafią znajdować się daleko od miejsca zamieszkania dziecka, dlatego rodzice powinni wziąć pod uwagę konieczność zaplanowania dojazdów.
Ponadto niepubliczna szkoła podstawowa lub liceum bardzo często posiada gorszą infrastrukturę sportową, gdyż większy nacisk kładzie się tu na naukę innych przedmiotów (zazwyczaj są to języki i/lub zajęcia ścisłe).
Należy również zaznaczyć, że rodzice płacący czesne mają duży, nie zawsze dobry wpływ na funkcjonowanie placówki, a także pracę nauczycieli i innych pracowników.
Czy szkołę prywatną można odliczyć od podatku?
Swego czasu część rodziców korzystała z ulg podatkowych za kształcenie dzieci w prywatnych szkołach. Obecnie tego typu odliczenie nie jest możliwe – nie istnieje ulga edukacyjna za korzystanie z oświaty niepublicznej. Rodzicom przysługuje jedynie tzw. ulga prorodzinna (na każde dziecko do 25. roku życia, które uczy się lub studiuje), a firmom – ulga uczniowska.
Szkoła publiczna czy prywatna: która z nich będzie lepsza dla dziecka?
Trudno jest jednoznacznie doradzić wybór szkoły dla dziecka – jest do decyzja należąca do samych rodziców, a to, czy lepsza będzie szkoła prywatna, czy publiczna, jest kwestią indywidualną. Warto przeanalizować najważniejsze czynniki, które wpływają na decyzję:
- wymagania względem szkoły,
- poziom nauczania,
- ofertę zajęć dodatkowych i możliwości rozwoju zainteresowań dziecka,
- bezpieczeństwo dzieci,
- zasobność portfela.
Wybierając szkołę dla swojej pociechy, decydujemy nie tylko o jej edukacji, ale – pośrednio – także o jej przyszłości. Warto porozmawiać z rodzicami uczniów szkół publicznych, prywatnych i społecznych, by poznać różne opinie na temat prowadzenia zajęć, podejścia do dzieci, sprawdzić kwalifikacje nauczycieli. Przydatne podczas wybierania szkoły dla dziecka może okazać się również sprawdzenie szkoły pod kątem osiągnięć.
Fakt, że placówki niepubliczne zapewniają bogatą ofertę zajęć dodatkowych w ramach czesnego, nie oznacza, że nasza pociecha nie będzie mogła wykorzystać swojego potencjału, jeśli wybierzemy szkołę publiczną.
Uczeń, który posiada predyspozycje i chęci do rozwoju, dobrze poradzi sobie w każdej placówce, niezależnie od poziomu prowadzonych zajęć. Nawet jeśli nie możemy pozwolić sobie na zapewnienie dziecku nauki w niepublicznej placówce, nie powinniśmy się o to martwić – w dalszym ciągu ma ono szanse na dobrą przyszłość.
Jednocześnie nawet wybierając najdroższą szkołę, nie sprawimy, że nasza pociecha znajdzie się w gronie osób szczególnie uzdolnionych – w procesie edukacji najważniejsza jest indywidualna praca dziecka.
Decyzja dotycząca wyboru szkoły publicznej lub niepublicznej należy do samych rodziców niepełnoletnich uczniów. Zachęcamy jednak, by – szczególnie podczas wybierania szkoły ponadpodstawowej – porozmawiać również z dziećmi na temat ich oczekiwań.
Należy również zapoznać się z umową, która określa zazwyczaj prawa ucznia i rodziców, a także obowiązki, które będzie realizować szkoła.
