System szkolnictwa w Szwajcarii jest zdecentralizowany, co oznacza, że każdy region posiada prawo do decydowania o organizacji nauki. Kraj ten słynie również z bardzo wysokiego poziomu edukacji, który uchodzi za jeden z najlepszych w całej Europie. Sprawdź w naszym artykule, jak wygląda szkoła w Szwajcarii od podstawówki po studia wyższe.
Edukacja w Szwajcarii – jak wygląda?
Szwajcaria jest państwem federacyjnym, które dzieli się na 26 kantonów. Obowiązują w nim cztery języki urzędowe: niemiecki, francuski, włoski i retoromański (romansz). Każdy z kantonów ma własny system edukacji i swobodę decydowania w zakresie języków i treści nauczanych w szkołach, metod nauczania, wieku rozpoczęcia nauki czy liczby godzin zajęciowych w ciągu dnia. Układaniem programów zajmują się dyrekcje kantonalne ds. szkolnictwa. System edukacji w Szwajcarii jest zatem zdecentralizowany. W kraju tym nie istnieje organ taki jak Ministerstwo Edukacji, ale funkcjonuje za to Departament Spraw Gospodarczych, Edukacji i Badań Naukowych, który odpowiada ministerstwu w Polsce. Departament pełni funkcję nadrzędną i koordynującą w zakresie edukacji. Kantony z kolei realizują zadania, którymi są w stanie sprostać finansowo i organizacyjnie.
Obowiązek nauki
System szkolnictwa w Szwajcarii dzieli się na trzy poziomy: podstawowy, średni i wyższy. W zależności od kantonu obowiązkowa nauka trwa od 9 do 11 lat i dotyczy podstawówki oraz szkoły średniej pierwszego stopnia. Różnice wynikają z faktu, czy etap przedszkola traktowany jest jako obligatoryjny. Drugi stopień szkoły średniej w Szwajcarii obejmuje nieobowiązkowe kształcenie ogólne lub zawodowe. Ponad 60 proc. szwajcarskich uczniów decyduje się na wybór placówki o profilu zawodowym ze względu na możliwość zdobycia cennego doświadczenia oraz szybszego usamodzielnienia się.
Edukacja domowa nie jest popularna w tym kraju – każdy kanton ma własne prawo w tym zakresie i tylko niektóre umożliwiają uczniom kształcenie poza murami szkoły.
Publiczne szkoły w Szwajcarii
Publiczne szkoły w Szwajcarii cieszą się dobrą reputacją i słyną z wysokiego poziomu nauczania. Nie pobierają one opłat za czesne, ale w zależności od kantonu, rodzice mogą być zobligowani do pokrywania kosztów za przybory szkolne, książki, ubranie na gimnastykę, zajęcia pozaszkolne oraz wycieczki. Podobnie jak w przypadku systemu oświaty w Finlandii, profesja nauczyciela uchodzi w Szwajcarii za prestiżową, ponieważ wymaga wielu lat nauki i kursów doszkalających.
Prywatne szkoły w Szwajcarii
Oprócz szkół publicznych, w Szwajcarii funkcjonują również szkoły prywatne. M. Moser, Prezes Szwajcarskiego Związku Szkół Prywatnych, w artykule „Sytuacja szkolnictwa prywatnego w Szwajcarii” wyróżnił pięć kategorii tego typu placówek:
- szkoły wyznaniowe – reprezentują one różne religie, oferują tolerancję, otwartość, respektowanie wartości moralnych oraz odmienność obrządków sakralnych,
- szkoły alternatywne i steinerowskie – są one wyrazem ideałów i zgody na określony sposób myślenia i życia,
- szkoły międzynarodowe i ekskluzywne placówki z internatami lub bez – są przeznaczone dla uczniów wywodzących się ze środowisk arystokratycznych, elitarnych i burżuazyjnych, najczęściej spoza Szwajcarii,
- powszechne szkoły podstawowe i zakłady opiekuńczo-wychowawcze – przeznaczone dla dzieci bezdomnych, poszkodowanych środowiskowo, opóźnionych w rozwoju oraz takich, które miały problemy w szkołach publicznych i zostały przeniesione do placówek prywatnych ze względu na oferowany przez nie pewien rodzaj alternatywy,
- szkoły językowe, zawodowe i artystyczne – zakładane przez firmy i przedsiębiorstwa, które przygotowują uczniów do pracy w administracji, handlu, turystyce oraz wykonywania zawodów wolnych (w przypadku absolwentów placówek artystycznych).
Prywatna edukacja w Szwajcarii jest jednak bardzo drogia – semestr w niepublicznej szkole kosztuje nawet kilkadziesiąt tysięcy franków.
System oceniania w Szwajcarii
Podobnie jak program nauczania, system oceniania różnią się w zależności od kantonu. Uczniowie otrzymują świadectwo lub opis wyników nauczania dwa razy w ciągu roku szkolnego. Mogą oni również podchodzić do egzaminów końcowych. W niektórych kantonach ceny otrzymanie z przedmiotów głównych, czyli języka regionu, matematyki i wiedzy o świecie decydują o tym, czy uczeń przejdzie do następnej klasy, czy też będzie musiał powtarzać rok. System oceniania w Szwajcarii wygląda następująco:
| Ocena | Skala procentowa |
| 6 | 100% |
| 5,5 | 90% |
| 5 | 80% |
| 4,5 | 70% |
| 4 | 60% |
| 3,5 | 50% |
| 3 | 40% |
| 2,5 | 30% |
| 2 | 20% |
| 1,5 | 10% |
| 1 | 0% |
Niektóre szkoły stosują skalę rozszerzoną o plusy i minusy przy stopniach, gdzie -5 oznacza 4,75, a 5- odpowiada 5,25. Placówka może również przyjąć, że 4 jest najniższą oceną zaliczającą.
System edukacji w Szwajcarii – etapy
System edukacji w Szwajcarii dzieli się na kilka etapów:
- kindergarten (przedszkole);
- primarschule (szkoła podstawowa);
- sekundarstufe I (gimnazjum/szkoła średnia I stopnia);
- sekundarstufe II (liceum/szkoła średnia II stopnia);
- studia wyższe.
Przedszkole
Edukacja przedszkolna w Szwajcarii jest dobrowolna w 11 kantonach, a w 15 pozostałych dzieci muszą uczęszczać do przedszkola rok lub dwa lata, zanim rozpoczną naukę w szkole podstawowej. W zależności od kantonu posyłane są tam maluchy w wieku od czterech do pięciu lat. Różnice widoczne są również w organizacji edukacji przedszkolnej – w kantonach niemieckojęzycznych przedszkole oraz dwa lata podstawówki składają się na pierwszy cykl nauczania, a dzieci uczą się w jednej klasie od 4. do 8. roku życia. W kantonach francuskojęzycznych dwuletnie przedszkole włącza się do pierwszego, czteroletniego cyklu nauczania. Placówki tego typu mają rozwijać samodzielność oraz kompetencje społeczne maluchów, dlatego często zdarza się, że rodzice nie mogą wejść do środka, aby pomóc dziecku z rozebraniem się i dotarciem do klasy. Zajęcia obejmują m.in. taniec, rzemiosło, a także podstawy pisania, czytania oraz matematyki. Publiczne szwajcarskie przedszkola są bezpłatne. Rodzice mogą posłać swoje dziecko do placówki prywatnej, gdzie semestr kosztuje 12 tys. franków szwajcarskich, czyli około 49,5 tys. złotych.
Szkoła podstawowa
Szkoła podstawowa w Szwajcarii jest obowiązkowa dla wszystkich dzieci od 6 roku życia. W zależności od kantonu trwa ona od 4 do 6 lat, a nauka może odbywać się w języku niemieckim, francuskim lub włoskim. Organizacja edukacji, metody nauczania oraz podstawa programowa są różne dla każdego regionu. Generalnie plan zajęć obejmuje przedmioty takie jak nauki przyrodnicze, nauki społeczne, nauki humanistyczne (geografia, historia, historia państwa, religia, etyka), muzykę, sztukę, wychowanie fizyczne, język regionu (niemiecki, francuski, włoski), język narodowy oraz język angielski.
Szkoła średnia I i II stopnia
Do szkoły średniej I stopnia uczęszcza młodzież od 11. do 15. roku życia. Nauka w tej placówce trwa trzy lub cztery lata w zależności od kantonu. Uczniowie zdobywają w niej ogólną wiedzę i są przygotowywani do podjęcia nauki na drugim stopniu. W planie zajęć przewidziano przedmioty takie jak język regionalny, drugi język narodowy, język angielski, matematyka, nauki ścisłe, geografia, historia, edukacja obywatelska, muzyka, sztuka, wychowanie fizyczne oraz zajęcia gospodarstwa domowego. Uczniowie dwa razy do roku otrzymują raport na temat swoich wyników nauce. O przejściu na II stopień decydują oceny oraz egzamin końcowy, który jest przeprowadzany w niektórych kantonach. Młodzi ludzie mają także możliwość zakończenia edukacji na I stopniu, ale 90 proc. z nich wybiera dalsze kształcenie.
Szkoła średnia II stopnia dzieli się na dwa profile: zawodowy i ogólny. Pierwszy z nich trwa 3-4 lata i umożliwia zdobycie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w profesjach takich jak np. sprzedawca, elektromonter, handlowiec, kucharz itd. Uczniowie mogą również wybrać szkołę maturalną, która przygotowuje do matury oraz nauki na uczelni wyższe. Trwa ona od 3 do 6 lat. Średnia szkoła w Szwajcarii może mieć również profil specjalistyczny, przygotowujący do kariery w służbie zdrowia, edukacji, komunikacji czy placówkach socjalnych. Poza tym umożliwia ona uzyskanie wykształcenia zawodowego oraz matury.
Studia w Szwajcarii
Ukończenie szkoły średniej II stopnia uprawnia do kontynuowania edukacji na uniwersytecie, politechnice lub w wyższej szkole zawodowej. Uniwersytety oferują naukę na kierunkach związanych z teologią i duchowieństwem, naukami socjalnymi, matematyką, naukami przyrodniczymi, medycyną i farmacją, prawem oraz gospodarką. Politechniki umożliwiają studiowanie nauk przyrodniczych i inżynieryjnych, matematyki, nauk farmaceutycznych, architektury, sportu i wojskowości. Z kolei wyższe szkoły zawodowe zorientowane są na zdobycie praktyki oraz wykształcenia na kierunkach związanych z m.in. architekturą, budownictwem, techniką, technologiami informacyjnymi, biologią, gospodarką, zdrowiem, pracą socjalną, psychologią, lingwistyką, muzyką i innymi.
Za wyższe szkolnictwo w Szwajcarii odpowiada państwo oraz poszczególne kantony. Studia są płatne, a wysokość czesnego ustala każda placówka. Wynosi ono od 930 do ponad 3 tys. euro za rok nauki.
A co Ty uważasz na temat systemu szkolnictwa w Szwajcarii? Podziel się swoją opinią w komentarzu! 👇
