Wiele osób zastanawia się, czy religia jest przedmiotem obowiązkowym w szkole. Zgodnie z obowiązującym prawem, religia to zajęcia fakultatywne, co oznacza, że udział w nich jest całkowicie dobrowolny. Rodzic, który nie chce, aby jego dziecko uczestniczyło w lekcjach religii, może w każdym momencie roku szkolnego napisać oświadczenie o rezygnacji z katechezy bez ponoszenia konsekwencji. Sprawdź, jak wygląda takie pismo oraz pobierz darmowy wzór.
Czy religia w szkole jest obowiązkowa?
Jak wynika z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku, w przedszkolach publicznych i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, nauka religii lub etyki jest organizowana na życzenie rodziców. Ta sama zasada obowiązuje w publicznych szkołach podstawowych oraz ponadpodstawowych, przy czym o uczestnictwie w zajęciach może również zdecydować sam pełnoletni uczeń. Decyzja ta musi być wyrażona w formie pisemnego oświadczenia o rezygnacji z lekcji religii. Pisma nie trzeba ponawiać w kolejnym roku szkolnym, jednak może zostać zmienione. Co istotne, uczestniczenie lub nieuczestniczenie w zajęciach religii lub etyki, nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Odpowiedź na pytanie, czy religia w szkole jest obowiązkowa, brzmi nie. Obecnie pełnoletni uczniowie lub ich rodzice mogą wybrać między etyką a religią lub całkowicie z nich zrezygnować. Istnieje również możliwość, aby uczeń uczestniczył w jednym i drugich zajęciach, o ile te nie pokrywają się.
Czy religia będzie obowiązkowa w kolejnych latach?
Od 1 września 2024 r. ocena z religii (lub etyki) nie będzie wliczana do średniej ocen, która ma wpływ na to czy uczeń uzyska, bądź nie, świadectwo z wyróżnieniem. Nadal będzie jednak wpisywana na świadectwie ukończenia szkoły, a uczeń będzie otrzymywał ocenę końcową według skali ocen przyjętej w danej klasie. Zmienią się również zasady organizowania lekcji religii. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji z dnia 26.07.2024 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach – w grupach międzyoddziałowych (w przedszkolach i szkołach) lub w grupach międzyklasowych (w szkołach) lekcje religii będą mogły być organizowane również, jeżeli zgłosi się na nie więcej niż siedmiu uczniów w danym oddziale przedszkolnym lub w danej klasie.
Obecnie religia odbywa się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo. Tygodniowy wymiar godzin lekcji etyki natomiast ustala dyrektor szkoły. Na zmiany w powyższym zakresie – zgodnie z zapowiedzią Minister Edukacji Barbary Nowackiej – jest szansa dopiero od 1 września 2025 r. Szefowa resortu poinformowała, że zleciła prace nad przygotowaniem rozporządzenia, które wprowadzi jedną godzinę lekcji religii w szkołach począwszy od roku szkolnego 2025/2026. Padły również zapowiedzi jakoby lekcja religii, miała odbywać się wyłącznie na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Religia, etyka lub wolna godzina – co wybrać?
Zarówno program nauczania religii katolickiej, jak i podręczniki są opracowywane i zatwierdzane przez władze kościelne lub innych związków wyznaniowych, a następnie podawane je do wiadomości kompetentnej władzy państwowej. Najważniejszymi celami lekcji religii w szkołach są: zainteresowanie uczniów tematyką religijną, kształtowanie postaw moralno-społecznych, rozwijanie poznania wiary, wychowanie liturgiczne, wychowanie do życia wspólnotowego oraz wychowanie do religii. Na katechezę powinny zatem zostać posłane dzieci rodziców głęboko wierzących, którym zależy na wychowaniu ich w wierze oraz przygotowaniu do sakramentów komunii, oraz bierzmowania.
Etyka jako przedmiot szkolny ma za zadanie budzić i rozwijać refleksyjność, wrażliwość aksjologiczną ucznia, a także kształtować postawy odpowiedzialności, szacunku, współdziałania i otwartości. Nauczanie treści poruszają zagadnienia takie jak m.in. problemy moralne, historia etyki, podstawowe prawa człowieka, godność człowieka, własność intelektualna, społeczna odpowiedzialność biznesu, właściwe traktowanie zwierząt, przyroda jako dobro wspólne, moralność świecka, moralność wielkich religii i inne. Posłanie dziecka na lekcję etyki mogą rozważyć rodzice, którzy są ateistami lub wyznawcami innej wiary.
Istnieją jeszcze dwie możliwości: zapisanie ucznia na oba te przedmioty lub na żaden z nich. W drugim przypadku dziecko może przychodzić na zajęcia później (jeśli katecheza jest pierwszą lekcją danego dnia) lub wychodzić ze szkoły wcześniej (w sytuacji, gdy katecheza jest ostatnią lekcją danego dnia). Najczęściej jednak przedmiot ten znajduje się w środku planu lekcji, a zatem wolną godzinę uczniowie spędzają na świetlicy lub w szkolnej bibliotece, gdzie odpoczywają albo odrabiają prace domowe.
Dostęp do etyki w polskich szkołach – czy faktycznie jest utrudniony?
W większości przypadków zajęcia etyki nie są w ogóle organizowane. Wyniki sondy Dziennika Gazety Prawnej, przeprowadzonej przez Forum Oświatowe Nauczycieli i Dyrektorów wskazują, że w ponad 42 proc. polskich szkół ma problemy ze znalezieniem nauczycieli etyki. Z kolei w 5 proc. placówek zajęcia prowadzą katecheci, co spotyka się z dużym sprzeciwem rodziców – nie chcą oni bowiem, żeby lekcje ograniczały się wyłącznie do etyki chrześcijańskiej, czyli de facto opierały na nauce religii, co w takim wypadku może mieć miejsce.
Zwolnienie z religii w trakcie roku szkolnego – czy to możliwe?
Uczeń może zostać zwolniony z katechezy w każdym momencie roku szkolnego – nawet, gdy uczestniczył w nich przez kilka tygodni lub miesięcy. Statut szkoły nie może regulować kwestii takich jak termin rezygnacji, ponieważ byłoby to niezgodne z aktami powszechnie obowiązującego prawa, m.in. Konstytucją czy ustawą o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Rezygnacja z lekcji religii nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami dla ucznia lub jego rodziców. Jeżeli nastąpi ona przed terminem klasyfikacji rocznej, uzyskane oceny śródroczne nie będą brane pod uwagę i uczeń nie otrzyma na koniec roku oceny z tego przedmiotu. Na świadectwie ucznia w miejscu religii lub etyki, umieszczana jest pionowa kreska.
Zwolnienie z religii – czy szkoła może powstrzymywać ucznia przed wypisaniem się z zajęć?
Szkoła nie może powstrzymywać przed wypisaniem ucznia z zajęć religii ani w żaden sposób wpływać na decyzję jego lub jego rodziców. Organizowanie rozmów umoralniających, w których uczestniczą wychowawca, dyrektor, katecheta oraz rodzice dziecka (lub sam pełnoletni uczeń) są niedopuszczalne i nie powinny mieć miejsca.
Szkoła lub nauczyciel nie może również straszyć ucznia konsekwencjami wynikającymi z rezygnacji z religii, np. oceną niedostateczną, nieklasyfikowaniem czy niepromowaniem do kolejnej klasy, ponieważ te nie istnieją. Religia i etyka co prawda są liczone do średniej ocen, jednak nie mają one wpływu na klasyfikację i promowanie – uczeń może zatem otrzymać jedynkę z tego przedmiotu i przejść do klasy programowo wyższej.
Oświadczenie o rezygnacji z lekcji religii – jak je napisać?
Druk zawierający decyzję o wypisaniu ucznia z lekcji religii nie musi mieć formy podania, skierowanego do dyrektora. Podanie to pismo prośbą popartą argumentami. Do rezygnacji z religii wystarczy jedynie oświadczenie-życzenie, które szkołą musi bezwzględnie zaakceptować. Rodzic ani uczeń nie mają obowiązku podawania powodu swojej decyzji. Oświadczenie powinno zawierać następujące elementy:
- miejscowość i datę,
- nadawcę/nadawców oświadczenia – rodziców lub opiekunów prawnych,
- adresata oświadczenia – dyrektora placówki,
- podstawę prawną,
- podpis.
Przykładowy wzór do pobrania znajduje się poniżej.
Czy szkoła ma prawo domagać się oświadczenia o rezygnacji z zajęć religii?
Często zdarza się, że szkoła rozdaje rodzicom lub uczniom oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii, lub etyki. Jak podkreśla Fundacja Wolność od Religii, placówka, która domaga się takich deklaracji, działa niezgodnie z prawem. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń nie może bowiem naruszać wymienionego już Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, a także art. 53 ust. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który wskazuje, że „Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania”. Rodzic lub pełnoletni uczeń może zatem złożyć oświadczenie o rezygnacji z lekcji religii. Szkoła nie ma jednak prawa wymusić na nim podpisania deklaracji o nieuczestniczeniu w tych zajęciach.
Czy dyrektor szkoły może nie wyrazić zgody na wypisanie ucznia z lekcji religii?
Zdarza się, że wzory dokumentów o wypisanie z religii, znajdujących się na stronach szkół, zawierają miejsce na decyzję dyrektora. Dyrektor placówki nie może nie wyrazić zgody na zwolnienie z lekcji religii danego ucznia. Zgodnie z obowiązującym prawem, decyzja ta należy wyłącznie do rodziców lub samego pełnoletniego ucznia.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_40234798_harmonogram.html
