Szkoła waldorfska – na czym polega i jak wygląda nauka?

Szkoła waldorfska to model nauczania praktykowany od ponad wieku. Stoi ona w opozycji do placówek tradycyjnych i zakłada holistyczne podejście do edukacji. Sprawdź, jak wygląda nauka w szkołach waldorfskich i jakie są jej założenia.

Co to jest szkoła waldorfska?

Szkoła waldorfska (steinerowska) to model nauczania stworzony przez Rudolfa Steinera – austriackiego filozofa, działacza społecznego i twórcę antropozofii. Pierwsza placówka tego typu została założona w 1919 roku w Stuttgarcie przy fabryce tytoniu Waldorf-Astoria i była przeznaczona dla dzieci robotników. Jej celem było zapewnienie dostępu do edukacji każdemu młodemu człowiekowi, niezależnie od jego pochodzenia. Przeszło 100 lat później, w 2019 roku na świecie funkcjonowało ponad 2 000 przedszkoli i 1 200 szkół waldorfskich w 75 krajach. Najwięcej tego typu placówek znajduje się w Niemczech, USA oraz Holandii. Na podstawach pedagogiki steinerowskiej został oparty system oświaty w Finlandii, uznawany za jeden z najlepszych modeli edukacji na świecie. Jej motto brzmi:

Dziecko przyjąć w głębokim szacunku, wychować w miłość i pozwolić mu odejść wolnym.

Pedagogika waldorfska – założenia

Głównym założeniem edukacji waldorfskiej jest wspieranie dziecka w jego wszechstronnym rozwoju. Dotyczy ona przede wszystkim trzech sfer: myślenia, uczuć i woli. Cechami charakterystycznymi szkół steinerowskich są m.in. brak ocen i podręczników, holistyczne podejście do ucznia, nauka praktyczna, edukowanie przez doświadczenia i przeżycia, czy koncentracja na naturze. Poza tym dużą uwagę przykłada się w nich do zajęć artystycznych, uwrażliwiania młodego człowieka na piękno, rozwoju samodzielności, a także nauczania zgodnego z indywidualnymi predyspozycjami uczniów.

Pedagogika waldorfska dzieli rozwój człowieka na trzy siedmioletnie okresy:

• od narodzin do 7 roku życia,
• od 7 do 14 roku życia,
• od 14 do 21 roku życia.

Przedszkole waldorfskie – pierwsze siedmiolecie

W pierwszych siedmiu latach życia dziecko kształtuje i opanowuje własne ciało. W tym okresie bardzo ważne jest zbudowanie zdrowej oraz prawidłowo funkcjonującej fizyczności. Maluch jest zależny od dorosłych: rodziny, opiekunów, a potem nauczycieli. Wówczas następuje również bardzo intensywny rozwój zmysłów, przez które dziecko odbiera otoczenie i łączy się z nim.

Głównym sposobem uczenia się jest naśladowanie świata, dlatego opiekunowie i nauczyciele muszą zapewnić dziecku różnorodne, bogate i wartościowe wzorce. Prawidłowy rozwój zmysłów wzmacnia w dziecku poczucie, że świat jest dobry. Od 1 roku życia maluch przyjmuje pionową postawę, rozwija myślenie i mowę. Zaczyna on rozumieć zależności mające miejsce podczas wykonywania różnych czynności. Od 3 roku życia dziecko zaczyna być świadomy samego siebie i zaczyna mówić o sobie „ja”. W tym okresie podkreśla on również swoją odrębność od świata i często powtarza „nie”. Między 3. a 4. rokiem życia myślenie malucha zaczyna być bardziej związane z uczuciami, a także pojawia się twórcza fantazja. Kolejna zmiana myślenia następuje w wieku 5 lat, kiedy zaczyna rodzić się wola. Maluch potrafi planować pewne czynności, np. zabawę.

Przedszkole waldorfskie ma zapewnić dziecku możliwość rozwoju fantazji i wyobraźni, dlatego zajęcia obejmują m.in. rysowanie, malowanie, modelowanie, opowiadanie i inscenizowanie baśni, grę na instrumentach, lepienie z gliny, tworzenie strojów do przedstawień i inne. Podobnie jak w przypadku innych szkół alternatywnych, grupy nie są podzielone ze względu na wiek – dzięki temu dzieci młodsze mają okazję integrować się ze starszymi i uczyć się od siebie współdziałania, rozwiązywania konfliktów, wyznaczania granic, szacunku oraz empatii. Dokładnie tak, jak ma to miejsce w społeczeństwie. Dzieci ćwiczą przydatne umiejętności takie jak krojenie, gotowanie czy sprzątanie – pod okiem wychowawców same przygotowują swoje posiłki i pieką chleb. Przedszkole waldorfskie ma z wyglądu przypominać dom rodzinny.

Waldorfska szkoła podstawowa – drugie siedmiolecie

Po 7. urodzinach rozwija się pamięć, rozumienie, przypominanie i postrzeganie. To również początek intensywnego rozwoju duszy. Dziecko jest gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole. Potrzeba naśladowania przestaje być tak silna, jak w pierwszym siedmioleciu. Zamiast niej pojawia się potrzeba autorytetu. Na tym etapie myślenie związane jest z fantazją, a także następuje intensywny rozwój uczuć.

Po ukończeniu 9. roku życia w dziecku następuje swego rodzaju przełom – o ile wcześniej było one przekonane, że świat jest piękny i dobry, tak teraz zaczyna dostrzegać, że otoczenie stoi wobec niego w opozycji. Narasta jego krytycyzm wobec osób dorosłych, jest zamknięte, czuje się niepewne i samotne, a także przeżywa wahania nastrojów. Nauczyciele oraz opiekunowie powinni pomóc dziecku w przetrwaniu tego kryzysu, okazywać mu wsparcie, ciepłe uczucia i zwracać jego uwagę na piękno świata. W tym trudnym czasie pomocne są zajęcia artystyczne. W wieku około 12 lat fantazja przestaje odgrywać główną rolę. Zamiast niej u ucznia pojawia się zdolność obserwacji. Znaczenia nabierają fakty oraz zewnętrzny świat. Wtedy wówczas następuje wejście w trzecie siedmiolecie.

Waldorfska szkoła podstawowa zakłada uczenie się w różnych blokach tematycznych przez kilka tygodni, np. polski, przyroda, matematyka. Do przedmiotu nauczanego na początku wraca się dopiero po dłuższym czasie, np. kilku miesiącach. Nauczyciel musi wykazać się dużą kreatywnością, aby nie powtarzać materiału. Nie ma konkretnego planu nauczania, co sprawia, że są one podobne do placówek działających w oparciu o metodę Montessori. Między nauczycielem a uczniami wytwarza się silna więź. Poza tym duży nacisk kładzie się na rozwijanie kreatywności, indywidualizm i wolność uczniów. Istotna jest także współpraca z rodzicami. Rudolf Steiner zakładał, że dzieci nie powinny otrzymywać stopni, a jedynie oceny opisowe. Szkoły waldorfskie w Polsce stosują opisowy sposób oceniania, jednak zgodnie z wymogami Ministerstwa Edukacji, na świadectwach muszą również pojawić się stopnie. Poza tym uczniowie zdają te same egzaminy, co dzieci w tradycyjnych placówkach.

Liceum waldorfskie – trzecie siedmiolecie

Między 14., a 21. rokiem życia młody człowiek zaczyna poszukiwać swojego miejsca na ziemi. W osobie dorosłej nie chce on widzieć autorytetu, ale partnera. Czas dojrzewania jest dla niego bardzo trudny – zachodzące zmiany fizyczne sprawiają, że nie czuje się bezpiecznie w swoim ciele, jest samotny, zagubiony i niezrozumiany. Z jednej strony nie należy już do świata dzieci, ale nie jest również osobą dorosłą. Waldorfska szkoła średnia, tak jak na poprzednich etapach nauki, stosuje podejście holistyczne. Ma ona za zadanie ułatwić młodemu człowiekowi aktywne i samodzielne wyrażanie własnego punktu widzenia, tworzenie osądów, rozwijanie logiki oraz krytyki. W czasie dyskusji i rozmów, nauczyciel i uczeń są dla siebie partnerami. Pojawia się wówczas zdolność myślenia abstrakcyjnego, co rzutuje na metody nauczania. Młodzi ludzie uczą się wówczas chemii, fizyki, astronomii, a nierzadko również języków starożytnych. Liceum waldorfskie stawia również na rozwój umiejętności praktycznych – robótek ręcznych, stolarki czy pracy z gliną.

Po 21. roku życia człowiek zaczyna być zdolny do samodzielnego życia, a wychowanie zostaje zastąpione samowychowaniem.

Zobacz również: Szkoła demokratyczna

Edukacja waldorfska – wady i zalety

Placówki bazujące na założeniach Rudolfa Steinera mają zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Nie da się również ukryć, że stosowane w nich metody budzą wiele kontrowersji. Czy warto zatem zapisać dziecko do szkoły waldorfskiej? Opinie na ten temat są podzielone.

Wolna szkoła waldorfska – wady

Przeciwnicy szkół waldorfskich krytykują stosowane w nich metody nauczania. Uważają oni, że placówki te tworzą iluzję idealnego świata, a młodzi ludzie kształceni w tym systemie nie poradzą sobie w brutalnej rzeczywistości. Dla części rodziców nie do zaakceptowania jest również fakt późnej nauki czytania (w wieku 7-8 lat), a także cykliczność przedmiotów. Według nich, dziecko nie będzie w stanie zapamiętać wszystkich istotnych informacji bez powtarzania.

Wolna szkoła waldorfska w pierwotnym założeniu miała być placówką dostępną dla dzieci niezależnie od ich pochodzenia. Niestety, w obecnych czasach mogą do nich uczęszczać przede wszystkim dzieci z rodzin o dosyć wysokim statusie materialnym. Wszystkie przez to, że szkoła waldorfska, podobnie jak inne placówki stosujące alternatywne metody edukacji, jest dosyć droga. Wpisowe to koszt około 1 000 zł, a czesne wynosi od 500 do 1 600 zł. Nie każda rodzina będzie zatem mogła pozwolić sobie na taki wydatek.

Placówkom waldorfskim niekiedy zarzuca się sekciarstwo. Szczególnie że Rudolf Steiner był nie tylko antropologiem, ale także mistykiem i wizjonerem. Praktykowane tam metody nauczania są krytykowane przez kościół katolicki, a wiernym odradza się posyłanie dzieci do szkół steinerowskich.

Wolna szkoła waldorfska – zalety

Wielu pedagogów odpiera argumenty krytyków szkoły waldorfskiej. Wysokie wyniki egzaminów uczniów wskazują na to, iż potrafią oni wykorzystać swoją wiedzę w różnych sytuacjach. Z kolei absolwenci placówek steinerowskich bez problemu odnajdują się w rzeczywistości i osiągają sukcesy zarówno na studiach, jak i w pracy zawodowej. Jeśli chodzi o kwestie finansowe, niektóre szkoły indywidualnie rozpatrują sytuację każdej rodziny i nie skreślają kandydatów ze względu na wysokość dochodów rodziców.

Do zalet edukacji waldorfskiej należy również wysoki poziom nauczania, bogata oferta zajęć, kontakt z psychologiem i logopedą w cenie (w zależności od placówki) czy małe klasy.

A co ty uważasz na temat tego modelu nauczania? Czy szkoła waldorfska przypadła Ci do gustu? Podziel się swoją opinią w komentarzu! 👇