Szkoła w życiu każdego dziecka jest jednym z najważniejszych okresów. Oddając do niej dziecko chcemy mieć pewność, że nauczyciel zapewni mu bezpieczeństwo i od najmłodszych lat będzie wpajać mu moralne wartości. Podstawowe obowiązki nauczyciela wobec ucznia zostały ustalone przez prawo. Co do nich należy, a czego nauczyciel nie musi robić podczas swojego czasu pracy? Zapraszamy do lektury.
Obowiązki nauczyciela a prawo
Zawód nauczyciela różni się tym od większości zawodów, że obowiązki są z reguły jasno sformułowane i opisane nie tylko w Kodeksie pracy, ale też w Karcie Nauczyciela czy w ustawie o Prawie oświatowym. Dzięki temu jako nauczyciel możesz mieć pewność, że bez względu na to, w jakiej szkole zostaniesz zatrudniony, niemal zawsze Twoje zadania będą do siebie podobne. Warto również wiedzieć, jakie są obowiązki szkoły wobec ucznia.
Dokładnie opisane obowiązki nauczyciela względem uczniów w szkole publicznej można znaleźć w art. 6 oraz 42 ust. 2 Karty Nauczyciela, z których wynika, że nauczyciel obowiązany jest:
1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;
2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;
3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;
4) doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły;
5) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
6) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów;
7) w działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych kierować się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, z poszanowaniem godności osobistej ucznia.
Informacje na temat obowiązków nauczycieli znaleźć można także w art. 5 ustawy o Prawie oświatowym:
W ramach swojego czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować:
1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze prowadzone bezpośrednio z uczniami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w tzw. pensum;
2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;
3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.
Z powyższego wynika, że do zadań nauczyciela należy dbanie o bezpieczeństwo uczniów podczas przebywania na terenie szkoły, przekazywanie wartości moralnych, wpajanie poszanowania do demokracji i państwa oraz akceptacji innych kultur, ras, narodowości. Innymi obowiązkami, którymi powinna zajmować się osoba znajdująca się na tym stanowisku są organizowanie zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych, a także innych zajęć dla uczniów, które określa w danej szkole statut szkoły. Nauczyciel powinien również stawiać się na spotkaniach, które organizuje rada pedagogiczna. Zadaniem nauczyciela jest także przygotowywanie się do zajęć i własne kształcenie się zawodowe, by tym samym mógł odpowiadać na potrzeby szkoły i nauczać uczniów odpowiednio do poziomu ich kształcenia.
Co należy do obowiązków wychowawcy klasy?
Aby funkcja wychowawcza szkoły została prawidłowo spełniona, obowiązkiem dyrektora szkoły jest przydzielenie wychowawcy do każdej klasy w szkole. Zakres obowiązków takiej osoby jest odmiennych niż nauczyciela, który realizuje w danej klasie program nauczania. Zadania, które powinien pełnić wychowawca klasy zostały również spisane prawnie, a dodatkowo wszystkie powinny znajdować się w statucie szkoły.
Wśród najważniejszych można wymienić:
- obowiązek prowadzenia zajęć wychowawczych w klasie,
- zadania i obowiązki związane z ocenianiem zachowania uczniów w ramach wewnątrzszkolnego systemu oceniania,
- zadania i obowiązki związane z udzielaniem uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
- zadania związane z udzielaniem pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych potrzebna jest pomoc i wsparcie, w tym również pomoc materialna,
- zadania i obowiązki dotyczące wykonywania czynności administracyjnych, w tym prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania.
Z powyższego wynika, że najważniejszą powinnością wychowawcy klasy jest sprawowanie ogólnej opieki nad uczniami i pozostawanie w stałym kontakcie z ich rodzicami lub opiekunami prawnymi, by tym samym zapewnić najmłodszym prawidłowy rozwój na każdej płaszczyźnie. To wychowawca klasy jest łącznikiem między dyrekcją szkoły, a rodzicami czy uczniami. Z tego tez powodu powinien dbać także o wszelkie kwestie formalno-administracyjne, jak chociażby zbieranie oświadczeń i zgód podczas zebrań, wywiadówek.
Kto nadzoruje wykonywanie obowiązków przez nauczyciela?
Kto nadzoruje i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie i wykonywanie zadań przez pracowników szkoły? To właśnie dyrektor szkoły dokonuje oceny poziomu realizacji wszystkich wymienionych obowiązków, a w przypadku braku ich sprawowania przez nauczyciela lub jakiegokolwiek zaniedbania, może wyciągać konsekwencje natury porządkowej lub dyscyplinarnej.
Często zdarza się, że dyrektorzy mają problem z dyscyplinowaniem nauczycieli za niewłaściwe wykonywanie poleconych zadań lub za całkowite ich zaniedbanie. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku samych nauczycieli, którzy niekiedy nie do końca wiedzą, czego wymaga od nich dyrekcja szkoły w danym roku. Aby temu zapobiec, dyrektor szkoły powinien spisywać na piśmie zakres obowiązków, uprawnień oraz odpowiedzialności na dany rok szkolny dla każdego nauczyciela i wręczać taką informację osobiście na początku roku szkolnego. Dzięki temu łatwiej będzie egzekwować od pracowników wykonywanie zadań statutowych, które są realizowane poza pensum (zajęcia pozalekcyjne, dyżury podczas przerw, opieka nad samorządem itp.).
Obowiązki nauczyciela są również regulowane przez zapisy z Kodeksu pracy. Mowa tu dokładniej o art. 100§ 1:
Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Wynika z tego, że nauczyciel tak samo jak każdy inny pracownik, ma obowiązek wykonywać swoją pracę i powierzone zadania w sposób staranny. Musi stosować się do zaleceń przełożonego, czyli w tym przypadku dyrektora szkoły, ale tylko pod warunkiem, że nie są one sprzeczne z warunkami umowy lub powszechnym prawem.
Co nie należy do obowiązków nauczyciela?
Nauczyciele w swoim typowym dniu pracy często muszą wykonywać różne dodatkowe zadania, na które poświęcają mnóstwo czasu i które w rzeczywistości uniemożliwiają im realizowanie głównych zadań, które zostały uchwalone przez prawo i są ściśle związane ze stanowiskiem, czyli funkcją dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. Osoby na tym stanowisku często godzą się na nadprogramowe obowiązki, mimo że nie otrzymują za to żadnego dodatkowego wynagrodzenia. O czym dokładniej mowa i na co nie powinni zgadzać się nauczyciele w publicznych placówkach dydaktycznych?
Wśród najczęstszych można zauważyć:
- pisanie „projektów unijnych”,
- wyjazdy z uczniami na wycieczki i konkursy w dni wolne od pracy (weekendy i święta),
- sporządzanie inwentaryzacyjnego spisu z natury,
- bezpłatne prowadzenie kół zainteresowań i innych dodatkowych zajęć organizowanych przez szkołę,
- dokonywanie wewnętrznej ewaluacji szkoły,
- sporządzanie sprawozdań z pracy opiekuńczej, dydaktycznej, wychowawczej.
