Jak wygląda system szkolnictwa w Finlandii?

System edukacji w Finlandii jest jednym z najlepiej funkcjonujących i najbardziej efektywnych na świecie. Za tak nadzwyczajne rezultaty odpowiada przede wszystkim prawo do równego, powszechnego i bezpłatnego nauczania, skoncentrowanie na wspieraniu ucznia, a także odejście od ocen i testów. Sprawdź, jak wygląda szkoła w Finlandii.

System oświaty w Finlandii

System oświaty w Finlandii jest zdecentralizowany. Przepisy na temat zarządzania i administrowania fińskimi szkołami są zawarte w ustawie o samorządzie lokalnym i to właśnie do lokalnych władz samorządowych należy odpowiedzialność za organizację kształcenia na poziomach przedszkolnym, szkoły podstawowej i średniej. Zajmują się one również zapewnieniem odpowiednich warunków funkcjonowania instytucji oświatowych i mają prawo decydowania w kwestiach takich jak zakup sprzętu edukacyjnego czy zatrudnienie nauczycieli. Za kształtowanie polityki oświatowej w Finlandii odpowiada parlament i rząd, a za jej wdrażanie – Ministerstwo Edukacji i Kultury oraz Fiński Krajowy Urząd ds. Edukacji.

Obowiązek edukacyjny w tym kraju trwa 9 lat – to o rok mniej niż w szkole w Norwegii oraz o 4 lata mniej niż w Niemczech. Uczniowie kształcą się zatem od 7. do 16. roku życia. Nauka w Finlandii jest powszechna, bezpłatna i dostępna dla wszystkich – to jeden z filarów fińskiego systemu edukacji. Z tego powodu uczniowie mają zapewnione darmowe podręczniki, przybory szkolne, zeszyty, jednodniowe wycieczki, wyjścia do teatrów, posiłki oraz transport (jeśli szkoła znajduje się powyżej 2 kilometrów od domu ucznia).

Kiedy rozpoczyna się rok szkolny w Finlandii?

Rok szkolny w Finlandii trwa około 190 dni. Rozpoczyna się w połowie sierpnia i trwa do końca maja lub początku czerwca. Poza tym, uczniowie mają przerwę jesienną, która wypada w październiku, świąteczną, zimową oraz wielkanocna. Trwają one z reguły od 4 do 7 dni, poza dwutygodniowymi feriami bożonarodzeniowymi.

Uczniowie klasy I i II trwa spędzają w szkole 19 godzin w tygodniu. W przypadku starszych dzieci jest to 30 godzin w tygodniu, czyli około 6-7 godzin dziennie. W skali roku szkolnego uczniowie przebywają na zajęciach 706 godzin. Dla porównania, średnia OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) wynosi 850 godzin, a polska – 746.

Jak wygląda szkoła w Finlandii?

Zajęcia trwają 60-75 minut, z czego 45 minut to godzina lekcyjna, a pozostały czas przeznaczony jest na przerwę. Uczniowie spędzają ją zazwyczaj na zewnątrz. Fińska szkoła skupia się nie tylko na przekazaniu młodzieży wiedzy teoretycznej z różnych przedmiotów, ale także rozbudza ich kreatywność i uczy umiejętności przydatnych w życiu. Zarówno chłopcy, jak i dziewczynki odbywają zajęcia m.in. z szycia, farbowania tkanin, gotowania czy stolarki – w Finlandii nie ma podziału przedmiotów ze względu na płeć. Poza tym dzieci w podstawówce wiedzą, jak posługiwać się kartą kredytową, czym jest kontrakt, ile wynosi podatek dochodowy lub podatek od nieruchomości. Potrafią one zbudować prostą stronę internetową czy policzyć cenę danego produktu z uwzględnieniem rabatu.

Czym jeszcze wyróżnia się szkoła w Finlandii? Ciekawostką może być fakt, iż udzielanie płatnych korepetycji jest w tym kraju zakazane. Dziecko, które nie radzi sobie z nauką otrzymuje dodatkową pomoc w ramach zajęć szkolnych.

Fiński system edukacji jest nastawiony na wyeliminowanie współzawodnictwa między uczniami, dlatego nie istnieją rankingi dzielące szkoły na lepsze i gorsze. Poszczególne placówki współpracują ze sobą, aby zapewnić swoim podopiecznym jak najwyższy poziom nauki. W Finlandii uważa się, że rywalizacja ma szkodliwy wpływ nie tylko na szkoły, jak i uczniów. Z tego powodu zarówno dzieci uzdolnione, jak i te, które osiągają słabsze wyniki w nauce, kształcą się razem w atmosferze równości. Małych Finów uczy się, że każdy ma swoje mocniejsze lub słabsze strony i nikt nie jest lepszy lub gorszy od innych.

Praca nauczycieli nie jest rygorystycznie kontrolowana, ponieważ w Finlandii nie ma inspektorów ani kuratorów oświaty. Wszelkie formy dozoru nad pedagogami zostały zlikwidowane w latach 90. ubiegłego wieku. Nauczyciele sami wybierają materiały dydaktyczne (w tym podręczniki), sposób przekazywania uczniom wiedzy oraz ich oceniania. Nie istnieją również harmonogramy zajęć, których bezwzględnie należy się trzymać czy obowiązkowe egzaminy obejmujące uczniów na konkretnym poziomie nauczania. Wyjątek stanowi tylko test po ukończeniu IX klasy.

System oceniania w Finlandii

Wiele słyszy się o tym, że szkolnictwo w Finlandii pozbawione jest ocen. Wbrew pozorom, każda szkoła stosuje własny system oceniania uczniów. W klasach I-V ma on najczęściej formę opisową. Otrzymanie złej oceny nie jest karą dla ucznia, a jedynie sygnałem, że należy mu pomóc. Co najmniej raz w roku szkolnym każdy rodzic otrzymuje raport na temat osiągnięć i postępów w nauce swojego dziecka. System liczbowy może być stosowany od V klasy, natomiast obowiązek jest wprowadzenia – od VII do ostatniej klasy szkoły średniej. Skala ocen wynosi od 1 do 10, przy czym 5 oznacza najniższy pozytywny stopień. Nie zmienia to jednak faktu, że ocena nadal nie pełni funkcji kary, lecz ma być wskazówką dla ucznia, na jakie przedmioty powinien poświęcić więcej czasu podczas nauki.

Klasyczną formą sprawdzania wiedzy uczniów są sprawdziany. Zazwyczaj nie mają one formy testowej, ponieważ testy uważane są za ograniczające kreatywność. Dzieci nie są odpytywane przy tablicy, jak ma to miejsce w Polsce. Rzadko zadaje się im również prace domowe. Podobnie jak w szkole w USA, oceniana jest aktywność w czasie zajęć, udział w dyskusji, zrobienie projektu, praca w grupie czy umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce.

Uczeń może powtarzać klasę, jeśli jego wyniki z jednego i więcej przedmiotów uniemożliwiają promocję. Taka sytuacja zdarza się jednak bardzo rzadko.

Nauczyciel w szkole fińskiej

Zawód nauczyciela cieszy się poważaniem społecznym oraz dużym prestiżem w Finlandii. Dostanie się na pedagogikę jest w tym kraju trudniejsze niż na prawo lub medycynę. Przyszli nauczyciele przechodzą przez wielostopniową selekcję, zanim będą mogli pracować w szkole. Do placówek trafiają zatem wyłącznie najlepsi z najlepszych, którzy są doskonale przygotowani merytorycznie oraz mają w sobie powołanie i pasję. Nauczyciel w Finlandii pracuje 4 godziny dziennie. Poza tym musi on również poświęcać 2 godziny tygodniowo na rozwój zawodowy. Szkolenia oraz kursy są całkowicie finansowane przez państwo.

Warto również wspomnień o relacji nauczycieli z uczniami w szkołach w Finlandii. Przede wszystkim są one pozbawione hierarchii i opierają się na partnerstwie. Uczeń mówi do nauczyciela po imieniu i może zwrócić się do niego z każdym problemem.

System edukacji w Finlandii – etapy

System edukacji w Finlandii dzieli się na kilka etapów:

• przedszkole
• szkoła powszechna
• liceum
• studia wyższe.

Przedszkole w Finlandii

Edukacja przedszkolna w Finlandii jest nieobowiązkowa, jednak wielu rodziców decyduje się na posyłanie swoich pociech do przedszkoli. Etap ten jest uznawane za kluczowy, ponieważ pozwala on na rozwinięcie umiejętności komunikacji i współpracy, które będą towarzyszyły dziecku na dalszych szczeblach nauki. Poza tym w przedszkolach uczą się one podstaw czytania i matematyki. Prawo do opieki przedszkolnej w Finlandii przysługuje wszystkim maluchom od 10 miesiąca do 6. roku życia. Pod uwagę brane są ich język i kultura – dzieci, które nie mówią po fińsku i pochodzą z innych kręgów kulturowych mają zapewnioną edukację oraz opiekę we współpracy z przedstawicielami tych kultur. We wszystkich instytucjach nauki przedszkolnej respektowane jest również wyznanie rodziców oraz przestrzegane przez nich zasady. Przedszkole to również jedyny odpłatny etap nauki. Jego wysokość zależy od dochodów rodziców i liczby dzieci. Zdarza się, że są oni całkowicie zwolnieni z opłaty czesnego. 

Szkoła podstawowa w Finlandii

Edukacja w szkole podstawowej w Finlandii trwa przez 9 lat i dzieli się na dwa cykle: sześcioletni (początkowy) oraz trzyletni (przedmiotowy). Od I do VI klasy szkoły podstawowej w Finlandii zajęcia prowadzi jeden nauczyciel, z wyjątkiem przedmiotów takich jak muzyka, plastyka czy wychowanie fizyczne. Z kolei w klasach VII-IX każdy przedmiot prowadzony jest przez innego nauczyciela. W szkole podstawowe obowiązkowy program obejmuje język ojczysty (fiński lub szwedzki) i jego literatura, języki obce, matematyka, chemia, fizyka, biologia, geografia, etyka, historia, wiedza o społeczeństwie, religia, edukacja zdrowotna, ekologia, wychowanie fizyczne, prace ręczne, plastyka oraz muzyka. 

Szkoły mogą również zaoferować naukę w dodatkowej X klasie. Jest ona przeznaczona dla tych uczniów, którzy z różnych powodów nie dostali się do szkoły średniej lub potrzebują więcej czasu, aby podjąć decyzję o swojej dalszej edukacji. W ciągu dodatkowego roku szkolnego, młodzi ludzie mają okazję zapoznać się z możliwymi kierunkami kształcenia zawodowego.

Szkoła średnia w Finlandii

Trzy- lub czteroletnia szkoła średnia w Finlandii nie jest obowiązkowa, jednak około 90 proc. uczniów decyduje się na kontynuowanie edukacji po podstawówce. Mają oni do wyboru liceum o profilu ogólnokształcącym lub szkołę zawodową. Ogólniaki wybiera 60 proc. absolwentów szkół podstawowych, a zawodówki – 40 proc.

Liceum w Finlandii

W liceum młodzi Finowie sami układają swój plan zajęć z dostępnej puli przedmiotów fakultatywnych oraz zaliczają te obowiązkowe. Łącznie należy zaliczyć 75 kursów, z czego 50 stanowią obowiązkowe, a 25 dodatkowe, profilowe lub uzupełniające. Rok szkolny dzieli się zazwyczaj na 5-6 semestrów. W każdym z nich uczniowie uczęszczają na minimum 4, a maksymalnie 7 wybranych zajęć. Semestr kończy się sesją egzaminacyjną trwającą przez około półtora tygodnia.

Naukę w trzyletniej szkole średniej w Finlandii wieńczy egzamin maturalny. Szczególnie uzdolnieni uczniowie mogą przystąpić do niego już w pierwszej lub drugiej klasie. Obowiązkowe przedmioty na maturze to pierwszy język ojczysty, drugi język ojczysty, język obcy lub matematyka, a także test sprawdzający wiedzę z przedmiotów ścisłych, humanistycznych oraz przyrodniczych. Oprócz tego, fińscy maturzyści mogą wybrać kilka przedmiotów nadobowiązkowych, których pomyślne zaliczenie ułatwi im dostanie się na wymarzone studia. Co ciekawe, mogą oni zdawać wszystkie egzaminy za jednym razem lub podzielić je na kilka następujących po sobie sesji egzaminacyjnych. 

Szkoła zawodowa w Finlandii

Szkoła zawodowa również umożliwia zdobycie wykształcenia średniego. Mogą zapisać się do niej zarówno osoby, które przerwały edukację po szkole podstawowej i zdecydowały się rozpocząć pracę, jak i absolwenci liceów, którym zależy na zdobyciu dodatkowych punktów na studia. Edukacja w Finlandii na poziomie zawodowym obejmuje kształcenie z przedmiotów obowiązkowych, dodatkowych i zawodowych. Uczniowie muszą ponadto odbyć praktyki zawodowe, które trwają około 5 miesięcy. Niektóre szkoły zawodowe przygotowują równocześnie do egzaminu maturalnego w zakresie liceum ogólnokształcącego. Wówczas nauka w nich trwa nie 3, lecz 4 lata. Po absolwenci szkoły otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe oraz uprawnienia do podjęcia nauki na uniwersytecie lub politechnice.

Studia w Finlandii

W ramach szkolnictwa wyższego w Finlandii funkcjonują uniwersytety, politechniki oraz akademie sztuk pięknych. Uniwersytety kładą nacisk na dydaktykę oraz wiedzę stosowaną, z kolei politechniki – umiejętności i wiedzę praktyczną. O przyjęciu na studia decyduje konkurs świadectw oraz wewnętrzne egzaminy przeprowadzane przez uczelnie. Szkolnictwo wyższe jest bezpłatne, jednak studenci sami muszą pokryć koszty pomocy dydaktycznych czy podręczników. Mogą oni również zapłacić za przynależność do związku studenckiego, która gwarantuje im prawo do świadczeń socjalnych czy bezpłatnej opieki zdrowotnej. 

Studia w Finlandii można ukończyć na poziomie licencjata i inżyniera (I stopnia) lub magistra (II stopnia). Studenci mogą również kształcić się dalej i utrzymać tytuł doktora lub skończyć studia podyplomowe.

A co Ty uważasz o systemie edukacji w Finlandii? Podziel się swoją opinią w komentarzu! 👇